Í gær, miðvikudaginn 22. september, birtist í Fréttablaðinu grein eftir þau Sigurð Garðarsson framkvæmdastjóra Sjómannadagsráðs höfuðborgarsvæðisins og Maríu Fjólu Harðardóttur forstjóra Hrafnistuheimilanna. Greinin ber yfirskriftina Frelsi til að velja og má lesa hér fyrir neðan.
Frelsi til að velja
Það er mikið fagnaðarefni að heilbrigðismálin skuli fá það vægi sem raun ber vitni í aðdraganda kosninga. Og það er líka fagnaðarefni að á því sviði skuli málefni öldrunarþjónustu fá sinn verðuga sess. Og ekki síst ber að fagna því að engum virðist lengur dyljast að blása þarf til stórsóknar á öllum vígstöðvum til þess að mæta þeim miklu áskorunum sem bíða okkar vegna lengri lífaldurs og um leið lengra ævikvölds. Það er bæði brýnt og ögrandi verkefni og þar mun vonandi sannast sem svo oft áður að margar hendur vinna létt verk.
Hjúkrunarheimilin og önnur öldrunarþjónusta sem Sjómannadagsráð og Hrafnistuheimilin reka vilja í þessum efnum leggja öflugt lóð á vogarskálarnar. Tilgangur allrar okkar starfsemi snerist strax í árdögum hennar um velferð og öryggisnet sjómanna og síðar almennings þegar hallaði að kveldi í lífi þeirra. Þar erum við enn í dag með rekstur hjúkrunarheimila okkar auk annarra búsetuúrræða og fjölbreyttrar þjónustu.
Nýafstaðið heilbrigðisþing dró upp skýra mynd af nýjum tímum, nýrri tækni, nýjum möguleikum og nýjum viðfangsefnum í þjónustu við aldraða. Sannindin voru e.t.v. ekki ný en þeim var safnað saman af vandvirkni og urðu um leið að enn einu þjóðarverkefninu sem enga bið þolir að ráðist verði í. Í því verki viljum við sem fyrr leggja allt sem við getum af mörkum.
Verðmætasta framlag okkar er vitaskuld sú reynsla og þekking sem safnast hefur upp í þá tæpu öld sem við höfum starfað. Þá erum við ekki að meina uppbyggingu og rekstur fasteigna, sem við þó sannarlega þekkjum, né heldur faglega þekkingu á þjónustu við aldraða og veika sem við höfum líka. Við eigum nefnilega í þriðja lagi falinn fjársjóð sem brennur í skinninu af löngun til þess að gera enn meira og enn betur: Starfsfólkið okkar. Það er reiðubúið til að takast á við fleiri viðfangsefni.
Enda þótt það kunni að þykja skrýtið í hraða og lífsgæðakapphlaupi nútímasamfélagsins þá er nefnilega sem betur fer til fólk sem á sér köllun í lífinu og fylgir henni. Ein slík er t.d. að vinna með börnum. Önnur að styðja við, hjúkra og líkna öldruðum á ævikvöldi þeirra. Þessu fólki fáum við seint fullþakkað – en vonandi fullborgað einn góðan veðurdag vegna þess að þetta eru störf sem í sjálfum sér beinlínis krefjast þess að vera metin að verðleikum. Engum getur dulist að við eigum þessu fólki skuld að gjalda.
Hjúkrunarheimili Hrafnistu eru með um 1.700 starfsmenn sem gefa sig af lífi og sál í verkefni sín á hverjum degi. Þeir hinir sömu hafa hlaupið hraðar síðustu ár til þess að halda uppi öryggi í þjónustu og þeir hafa líka komið út úr endalausum erfiðleikum og mótvindi Covid-faraldursins sem glæstir sigurvegarar. Við erum óendanlega stolt af þessu fólki og vitum bæði af þakklæti og aðdáun heimilismanna okkar og aðstandenda þeirra.
Einn af mörgum hornsteinum velferðarsamfélags okkar er frelsið til þess að leita sér menntunar og velja sér ævistarf við hæfi. Nákvæmlega hið sama á að gilda um ævikvöldið okkar. Enginn ágreiningur er um að fjölga þurfi heilsu- og búsetutengdum úrræðum fyrir aldraða og að kappkosta þurfi með öllum tiltækum ráðum að varðveita andlega heilsu þeirra og líkamlega ásamt því að tryggja þeim efnahagslegt heilbrigði. Þetta þrennt eru grunnþarfirnar – ofan á þær getum við svo töfrað fram fjölbreyttar lausnir nánast eins og á hlaðborði.
Og þá erum við komin að kjarna málsins. Hrafnista og Naustavör, dótturfélög Sjómannadagsráðs, vilja með öllum tiltækum ráðum koma að og styðja við aukna fjölbreytni í heilsu- og búsetuvalkostum aldraðra á ævikvöldi sínu. Við höfum í þeim efnum rutt ýmsum nýjungum braut í meira en fjóra áratugi og fjölgað búsetuúrræðum eldra fólks. Við viljum einfaldlega að hver og einn hafi frelsi til að velja það sem best hentar honum. Þann rétt má ekki taka af nokkrum manni og síst af öllu þeim sem komnir eru á efri ár.
Auðvitað verða hjúkrunarheimilin, í sinni stöðugu þróun, áfram til staðar og standa öldruðum opin sem örugg höfn. Það er ekki sjálfgefið að aldraðir eigi sér þann eina draum heitastan að dveljast sem lengst í eigin húsnæði og því þurfa að vera til aðrir valmöguleikar. Margir nýta sér nú þegar fjölbreyttari húsnæðiskosti á borð við þá sem Sjómannadagsráð býður, s.s. eignar eða leiguíbúðir í nágrenni þjónustukjarna hjúkrunarheimilanna, sérstakar stúdíóíbúðir, rúmgóð rými innan hjúkrunarheimilanna o.s.frv.
Á sama hátt þarf að virða og verja frelsi hvers og eins til þess að ákveða hversu mjög hann vill sinna færniþjálfun sinni, hreyfigetu o.s.frv. og sömuleiðis hvort félagslegir þættir á borð við að umgangast jafnaldra sína og jafningja, taka með þeim í spil og njóta samveru og samskipta við fólk í svipuðum aðstæðum skipti máli. Þar eigum við að hvetja alla til dáða en virða um leið ákvörðunarrétt þeirra gagnvart sínu eigin lífsmynstri. Sumir vilja e.t.v. aðallega fá að hvíla sig. Og stundum getur það líka verið bara fínt