Hrafnistuheimili Sjómannadagsráðs í Reykjavík og Hafnarfirði hafa birt heilbrigðisráðherra, Óttarri Proppé, fyrir hönd ríkisins, stefnu fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur vegna vangoldinnar leigu fyrir afnot af húsnæði heimilanna. Á þessum þessum heimilumm heimilum er veitt sérhæfð þjónusta við umönnun aldraðra sem íslenska ríkinu ber lögum samkvæmt að veita en hefur falið Hrafnistu að inna af hendi fyrir sína hönd. Hrafnistuheimilin tvö voru tekin í notkun á sjötta og sjöunda áratug síðustu aldar. Bygging þeirra var aðallega fjármögnuð með sjálfboðavinnu og fjáröflun af ýmsu tagi. Þau voru síðan rekin með greiðsluþátttöku íbúa allt þar til að ríkið tók yfir málaflokkinn á 9. áratug síðustu aldar. Á þeim sama tíma hóf ríkið að ákveða einhliða hvaða öldruðu einstaklingar uppfylltu skilyrði til búsetu á hjúkrunarheimilum landsins og breyttust þá Hrafnistuheimilin tvö í hjúkrunar- og dvalarheimili sem fengu frá sama tíma greidd daggjöld frá ríkinu. Þrátt fyrir þessa einhliða breytingu af hálfu ríkisvaldsins hefur ríkið ávallt hafnað því að greiða Hrafnistu endurgjald fyrir að leggja ríkinu til húsnæði undir rekstur hjúkrunarheimila í Reykjavík og Hafnarfirði. Í stefnunni er því krafist eðlilegs gjalds fyrir afnotin.
Á suðvesturhorni landsins (Reykjavík, Kópavogi, Garðabæ, Hafnarfirði og Reykjanesbæ) eru rekin sex hjúkrunar- og dvalarheimili í nafni Hrafnistu. Fasteignir heimilanna í Reykjavík og Hafnarfirði eru þau einu sem alfarið eru í eigu Sjómannadagsráðs, eiganda Hrafnistu. Fasteignir hinna heimilanna eru ýmist í eigu ríkisins og/eða sveitarfélaga sem hafa falið Hrafnistu reksturinn fyrir sína hönd með sérstökum samningum og tengjast þau ekki málinu.
Fæst ekki til að ræða málið
Ríkið greiðir fjölmörgum aðilum sérstakt gjald fyrir afnot af húsnæði hjúkrunarheimila sambærileg þeim sem Hrafnista leggur ríkinu til. Dæmi um það eru hjúkrunarheimili sem sveitarfélög hafa byggt og fjármagnað á undanförnum árum, en ríkið greiðir þeim gjald fyrir afnot sín af húsnæðinu. Þá hefur ríkið einnig gert sambærilega samninga við einkaaðila, t.d. eigendur Sóltúns í Reykjavík þar sem ríkið greiðir sérstakt mánaðarlegt daggjald fyrir afnot sín af húsnæðinu. Þetta mánaðarlega daggjald hefur Hrafnistuheimilunum í Reykjavík og Hafnarfirði aldrei staðið til boða þrátt fyrir ítrekaðar óskir þar um.
Mismunun milli aðila – greiða öðrum ígildi húsaleigu
Hvað varðar greiðslur ríkisins til Hrafnistu gerir ríkisvaldið engan greinarmun á því hvort þjónustan fer fram í húsnæði í eigu ríkisins, sveitarfélaganna eða húsnæði í eigu Hrafnistu. Gjaldið er hið sama. Með öðrum orðum: Ríkið nýtir sér húsnæði Hrafnistuheimilanna í Reykjavík og Hafnarfirði án þess að greiða krónu fyrir afnot sín af húsnæðinu á sama tíma og ríkið greiðir fyrir afnot sín af húsnæði annarra Hrafnistuheimila, t.d. í Reykjanesbæ, Kópavogi eða Garðabæ. Að mati Hrafnistu felur þessi staðreynd í sér alvarlega og ólögmæta mismunun sem nauðsynlegt er að fá skorið úr fyrir dómstólum.
Viðhald í 60 ár
Húsnæði Hrafnistu í Reykjavík var tekið í notkun árið 1957 og 20 árum síðar í Hafnarfirði. Alls er húsnæði heimilanna um 30 þúsund fermetrar. Það er í notkun allan sólarhringinn alla daga ársins. Það krefst mikils viðhalds og eftirlits til að viðhalda gæðum þess og tryggja öryggi íbúa í samræmi við lög, reglur og önnur skilgreind viðmið sem ríkið setur. Því til vitnis vinna tíu manns í fullu starfi að viðhaldi húsnæðisins. Í ákveðnum tilvikum viðhaldsverkefna geta Hrafnistuheimilin sótt um styrki úr Framkvæmdasjóði aldraðra. Í þeim umsóknum sem samþykktar hafa verið, hefur framlag sjóðsins til viðhaldsverkefnanna þó aldrei verið meira en sem nemur 15% til 40% af kostnaði. Það sem upp á vantar fjármagnar Sjómannadagsráð á eigin spýtur, m.a. með lántökum.
Kemur til greina að breyta starfseminni
Í ljósi þess að ríkisvaldið hefur staðfastlega neitað Hrafnistuheimilunum tveimur um viðræður um greiðslu fyrir afnot sín af húsnæði heimilanna reynist nauðsynlegt að höfða dómsmál. Að óbreyttu mun áfram ganga á eigið fé Sjómannadagsráðs sem ekki verður unað við mikið lengur enda óheimilt samkvæmt samþykktum þess. Óbreytt ástand mun auk þess leiða til rekstrarerfiðleika og versnandi ástands húsnæðisins vegna vangetu til að fjármagna viðhald þess og þróun. Það er því mikilvægt að fá skorið úr málinu fyrir dómstólum til að unnt sé að taka frekari ákvarðanir um framtíð fasteignanna. Takist ekki að semja um greiðslu fyrir afnotin eða fallist dómstóllinn ekki málavexti Hrafnistu gæti þrautarlendingin orðið sú að hætta núverandi rekstri hjúkrunarrýma í húsnæðinu og hefja þar aðra starfsemi í þágu aldraðra, t.d. með því að breyta húsnæðinu í leiguíbúðir. Verði málalokin þau mun ríkið þurfa að finna annað húsnæði til afnota fyrir þá starfsemi. Húsnæðisþáttur slíkrar þjónustu mun alltaf verða á kostnað ríkisins, en hjúkrunarrými á Hrafnistu í Reykjavík og Hafnarfirði eru um 400 eða 15% hjúkrunarrýma á öllu landinu. Kostnaður við að reisa 400 ný hjúkrunarrými yrði ekki undir 12 milljörðum króna.
Harmað að málið sé komið í þennan farveg
Stjórn Sjómannadagsráðs og stjórnendur Hrafnistu harma að málið sé komið í þennan farveg en eftir árangurslausar tilraunir í mörg ár til að fá viðræður við ríkið um ágreininginn reynist nauðsynlegt að höfða dómsmál til að fá skorið úr málinu. Rétt er að geta þess að hjúkrunar- og dvalarheimilin Grund og Ás munu samhliða reka sambærilegt dómsmál á hendur ríkinu vegna sinna eigna.
Fyrir hönd Hrafnistuheimilanna í Reykjavík og Hafnarfirði sækir Sigurður Valgeir Guðjónsson hdl. málið fyrir héraðsdómi og veitir hann jafnframt allar frekari upplýsingar um málið fyrir hönd stefnenda i síma 840 1237, netfang: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it..
Reykjavík 13. október 2017.